Εκεί, συναντήσαμε τον πρωτοσύγκελλο της Ιεράς Μητροπόλεως Γόρτυνος και Μεγαλοπόλεως Αρχιμανδρίτη Ιάκωβο Κανάκη*. Μαζί είχαμε μια γόνιμη συζήτηση πάνω σε θέματα που άπτονται της Παλαιάς Διαθήκης.
Πατέρα Ιάκωβε, την ευχή σας. Είναι μεγάλη η χαρά μας που σας συναντούμε εδώ, στην πατρίδα του αγίου Γρηγορίου Ε΄. Γνωρίζοντας τις σπουδές και τη γνώση σας πάνω στον τομέα της Παλαιάς Διαθήκης, θα θέλαμε να σας υποβάλλουμε μερικές ερωτήσεις γύρω από το ιερό αυτό βιβλίο. Μπορείτε να μας δώσετε έναν ορισμό για το τί είναι η Παλαιά Διαθήκη;
π.Ιάκωβος: Καλώς μας ήρθατε! Είναι και δική μας η χαρά να βρίσκεστε στον όμορφο τόπο μας. Η Παλαιά Διαθήκη είναι το πρώτο τμήμα της Αποκάλυψης του Θεού, η οποία καταγράφεται στα 49 βιβλία, τα οποία την αποτελούν. Είναι μαρτυρίες δικαίων και προφητών που «είδαν» τον Θεό και κατέγραψαν αυτήν την εμπειρία τους. Είναι ένα σύνολο βιβλίων που περιγράφει τον τρόπο που ο Θεός δημιούργησε και συντηρεί τον κόσμο. Μέσα στο ιερό κείμενο περιγράφεται η εκλογή ενός λαού (του Ιουδαϊκού), στον οποίο δίνεται ο Νόμος, προκειμένου να γίνει « η ζύμη» για «το φύραμα» όλων των λαών. Πρόκειται ταυτόχρονα για μια προετοιμασία της Ενανθρώπησης του Υιού Του.
Τότε, γιατί να την μελετούμε εμείς, οι ορθόδοξοι χριστιανοί; Ποια είναι η σχέση της με την Καινή Διαθήκη;
π.Ιάκωβος: Μελετούμε τα βιβλία της Παλαιάς Διαθήκης γιατί ως θεόπνευστα κείμενα είναι μεστά χάριτος και ευλογιών. Σε αυτά καταγράφεται ο τρόπος θεώσεως. Μελετούμε την Π.Δ. γιατί οι Πατέρες της Εκκλησίας μας προτρέπουν στην μελέτη και έρευνά τους. Το κάνουμε γιατί μέσα από αυτήν την μελέτη επικοινωνούμε με τον Θεό. Μας «μιλάει» μέσα από αυτό.
Η σχέση της με την Καινή Διαθήκη είναι ταυτόσημη. Και οι δύο «δορυφορούν» τον Χριστό, το Δεύτερο Πρόσωπο της Αγίας Τριάδος. Δεν μπορεί να υπάρξει Καινή Διαθήκη χωρίς την Παλαιά, όπως επίσης είναι «κενή» η Παλαιά χωρίς την ύπαρξη της Καινής.
Πώς ακριβώς δομείται αυτή η συλλογή των 49 βιβλίων της Π.Δ.; Μπορείτε να το αναλύσετε;
π.Ιάκωβος: Ο πιο συνηθισμένος τρόπος χωρισμού των βιβλίων της Παλαιάς Διαθήκης είναι τριμερής:
Ιστορικά, Ποιητικά και Προφητικά. Στα ιστορικά καταγράφεται η προϊστορία του ανθρώπου, η εκλογή του Ισραήλ ως περιούσιου λαού και η ύπαρξη σπουδαίων θρησκευτικών προσωπικοτήτων, όπως των πατριαρχών Αβραάμ, Ισαάκ και Ιακώβ, και των ευσεβών βασιλέων Δαβίδ, Σολομώντα, κ.τ.λ.
Στα Ποιητικά ανήκουν οι Ψαλμοί, η Σοφία Σολομώντος, κ.α., στα οποία με τρόπο ποιητικό καταγράφονται περιστατικά, παραδείγματα, βιώματα, γνωμικά, για διάφορα θέματα. Κυρίως όμως εξυμνείται το όνομα του Θεού.
Στα Προφητικά βιβλία γίνεται αναφορά σε γεγονότα της εποχής των προφητών, όπου οι προφήτες κατέγραψαν αυτά που έζησαν στην ζωή τους, ως «τα στόματα του Θεού στην γη», όπως επίσης κατέγραψαν και αυτά που θα γίνονταν στο μέλλον. Κυρίως δε προανήγγειλαν και προετοίμαζαν την έλευση του Χριστού στην γη.
Ποια απάντηση μπορούμε να δώσουμε σε όλους εκείνους που διατείνονται πως η Παλαιά Διαθήκη είναι μόνο η «ιστορία των Εβραίων»; Ποια είναι τελικά η βασική της θεολογία;
π. Ιάκωβος: Δεν πρόκειται για την «ιστορία των Εβραίων», αλλά για την Αποκάλυψή Του στον κόσμο. Ο Θεός έχει σχέση με τους ανθρώπους που τον επικαλούνται. Πρόκειται για μια δυνατή και ουσιαστική σχέση Θεού και ανθρώπων. Ήδη φαίνεται ότι η σχέση τους αυτή δεν είναι σχέση Δημιουργού και δημιουργήματος, αλλά Πατέρα και παιδιού.
Βασική θεολογική αλήθεια είναι ότι ο Χριστός βρίσκεται στην Παλαιά Διαθήκης ως « άσαρκος» σε διαφορά με την Καινή Διαθήκη που είναι «σεσαρκωμένος». Στην Παλαιά Διαθήκη τον βλέπουμε ως «άγγελο Κυρίου». Όταν συναντάμε αυτήν την έκφραση δηλώνεται το πρόσωπο του Μεσσία, του Χριστού.
Πατερα Ιάκωβε, σας ευχαριστούμε θερμά για την παραχώρηση της ξεχωριστής αυτής συνέντευξης.
π. Ιάκωβος: Και εγώ σας ευχαριστώ!
*Ο πανοσιολογιώτατος αρχιμανδρίτης Ιωάννης (Ιάκωβος) Κανάκης γεννήθηκε στήν Αθήνα το 1975. Αφού ολοκλήρωσε εκεί τίς εγκύκλιες σπουδές του εισήχθη καί ολοκλήρωσε τίς σπουδές του στήν θεολογική Σχολή του Εθνικού Καποδιστριακού Πανεπιστημίου Αθηνών, όπου στή συνέχεια παρακολούθησε καί ολοκλήρωσε μεταπτυχιακές σπουδές λαμβάνοντας δίπλωμα Ειδικεύσεως (master) στίς Βιβλικές σπουδές. Το έτος 2017 περάτωσε με επιτυχία την διδακτορική του διατριβή στό ίδιο Πανεπιστήμιο. Χειροτονήθηκε διάκονος καί ιερέας (αρχιμανδρίτης) από τον μακαριστό Μητροπολίτη Μεγάρων και Σαλαμίνος κυρό Βαρθολομαίο καί τό 2006 τοποθετήθηκε Πρωτοσύγκελλος στήν Ιερά Μητρόπολη Γόρτυνος καί Μεγαλοπόλεως από τόν Μητροπολίτη καί Καθηγητή του Καποδιστριακού Πανεπιστημίου Αθηνών Ιερεμία Φούντα.