Στο Επισκοπείο λοιπόν της Ιεράς Μητροπόλεως Γόρτυνος, στη Μεγαλόπολη, συζητήσαμε για ακόμη ένα παρεξηγημένο θεολογικό θέμα. Με λόγο απλό έριξε φως στις σκοτεινές βιβλικές παρερμηνείες που επικρατούν στον κόσμο.
- Πατέρα Ιάκωβε την ευχή σας! Είναι αλήθεια ότι ο άνθρωπος, στο πέρασμα των αιώνων θεωρεί, πως όλα τα καλά και τα κακά, κυρίως αυτά, έχουν αίτιο και πηγή τον ίδιο τον Θεό. Μάλιστα, διαβάζοντας την Αγία Γραφή «διαστρεβλώνουμε» εν αγνοία μας μερικές φορές τις λέξεις, προσδίδοντας τες αρνητική ή και καταστροφική ερμηνεία!
π. Ιάκωβος: Ναι, συμβαίνει συχνά, έννοιες πού υπάρχουν ή σχετίζονται με την Βίβλο, να έχουν παρερμηνευθεί, και η ζημία δεν είναι καθόλου μικρή. Η παρερμηνεία μίας λέξης μόνο, μπορεί να οδηγήσει σε λανθασμένα νοήματα και συμπεράσματα, ακόμα και σε μια άστοχη στάση ζωής. Τέτοια περίπτωση είναι η έκφραση, «οργή Θεού».
- Τί σημαίνει ετυμολογικά η λέξη οργή; Μπορείτε να την αναλύσετε;
π. Ιάκωβος: Ναι, ας δούμε ετυμολογικά την λέξη . Υποστηρίζεται, όχι όμως με βεβαιότητα, ότι προκύπτει από το «ορέγω» (απλώνω- επιθυμώ κάτι έντονα). Ως αρχική σημασία δηλώνει «φυσική διάθεση, χαρακτήρα, ιδιοσυγκρασία» και αργότερα εξελίχθηκε σε «βίαιη συμπεριφορά, αγανάκτηση, θυμό». Με αυτήν την έννοια απαντά στην Παλαιά Διαθήκη, διαζωγραφίζοντας έτσι, ίσως επειδή η εποχή το επέβαλλε, το πρόσωπο του Θεού. Ο Ησαίας αναφέρει: « Όταν επέλθη ο θυμός ούτος του Κυρίου του Παντοκράτορος και ο ουρανός θα συμμετάσχη του θυμού του Κυρίου και η γη θα σεισθή εκ θεμελίων» (13,13). Η λέξη οργή υπάρχει πολλές φορές μέσα στην Παλαιά Διαθήκη, αλλά όπως θα δούμε, συχνά και στα βιβλία αυτά, πριν ακόμα την Σάρκωση του Λόγου, αχνoφαίνεται η πραγματική της σημασία. Έτσι, οι άνθρωποι έδιναν ανθρώπινα χαρακτηριστικά στον Θεό, χωρίς όμως ο Θεός να είναι «κατ’ ουσίαν» οργίλος και γενικότερα να έχει παρόμοιες ανθρώπινες συμπεριφορές και αδυναμίες. Ο Θεός γνωρίζουμε ότι είναι αγάπη, αλλά αυτό θα φανεί στην Καινή Διαθήκη κυρίως ( Α΄Ιωάν.4,7).
- Αφού λοιπόν ο Θεός είναι Αγάπη και δεν οργίζεται, πώς επικράτησε η άποψη αυτή;
π. Ιάκωβος: Πρόκειται για την άρση από τον άνθρωπο της χάριτός Του. Ήδη από την πτώση των πρωτοπλάστων, η «οργή» αυτή εισήλθε στα ανθρώπινα. Οι άνθρωποι μετά την πτώση γεννούνται εκ φύσεως «τέκνα οργής» (Εφ.2,3). Ο άνθρωπος μεταπτωτικά βρέθηκε γυμνός και ντροπιασμένος. Έχει απολέσει πλέον κληρονομικά την « θεϊκή πανοπλία», που τον προστατεύει από τις μεθοδείες του διαβόλου και τον ενισχύει στην προσπάθεια αποκοπής των παθών του. Η Χάρη του Θεού, όταν υπάρχει, τον βοηθά να «βλέπει», διαφορετικά ζει στο σκότος. Η Χάρη του Θεού είναι που ομορφαίνει την ζωή του ανθρώπου, την γεμίζει. Η έλλειψή της εκφράζεται ως «οργή Θεού». Το κατά Ματθαίον (3,7) μιλά και για «μέλλουσα οργή», η οποία αφορά σε όσους θα παραμείνουν αμετανόητοι μέχρι το τέλος της ζωής τους. Σε όσους δηλαδή άρεσε το σκοτάδι και το συνήθισαν.
- Τι θα λέγατε για τον άνθρωπο του Θεού, τον άνθρωπο της Χάριτος;
π. Ιάκωβος: Ο πιστός καλείται και προτρέπεται να κατασιγάσει την έμφυτη αυτή οργή του (Εφ.4,31). Όμως η Χάρη, ανάλογα με τον τρόπο που ζει και κινείται ο άνθρωπος, έρχεται και φεύγει, το ονόμασαν αυτό «παιχνίδι της χάριτος του Θεού». Όταν ο άνθρωπος μετανοεί, έλκει πάλι την χάρη και ο Θεός τον χαριτώνει εκ νέου. Άλλωστε γνωρίζουμε ότι το μόνο σίγουρο πού κάνει ο Θεός, είναι μία καλή καταδίωξη στον άνθρωπο, πού την γνωρίζουμε και την ψάλλουμε στους ναούς: « Το έλεός σου Κύριε καταδιώξει με πάσας τας ημέρας της ζωής μου». Δεν χρειάζεται να δίνουμε κανένα χώρο στην «οργή», σε αυτό προτρέπει και ο κορυφαίος των Αποστόλων Παύλος, «μη εκδικούντες, αγαπητοί, αλλά δότε τόπον τη οργή» (Ρωμ.12,19).
- Οι Πατέρες της Εκκλησίας πώς τοποθετούνται στο θέμα;
π. Ιάκωβος: Οι Πατέρες της Εκκλησίας και κυρίως ο άγιος Μάξιμος ο Ομολογητής «στοχεύει» περί του θέματος, και αναφέρει ότι η «οργή του Θεού» είναι οδυνηρό αίσθημα εκείνων πού παιδαγωγούνται. Με αυτήν ο Θεός οδηγεί τον άνθρωπο στην συστολή και στην ταπείνωση, όταν βλέπει την έπαρση του νου του. Τον οδηγεί στην συνειδητοποίηση της αδυναμίας του, την οποία όταν νιώσει αποβάλλει από την καρδιά του. Λειτουργεί θεραπευτικά. Το αναφέρει σαφώς: «Οργή του Κυρίου είναι διακοπή της χορήγησης των θείων χαρισμάτων, η οποία γίνεται προς το συμφέρον του, σε κάθε νου που υψηλοφρονεί και επαίρεται και καυχιέται σα να ήταν δικά του κατορθώματα τα επιτεύγματα που του παραχώρησε ο Θεός».
Όταν με την οργή έχουμε άρση της χάριτος του Θεού, ο άνθρωπος «ασθενεί» και αν αυτό δεν αλλάξει νεκρώνεται, είναι ζωντανός νεκρός, «άχαρος». Δεν έχει κανένα ενδιαφέρον όχι μόνο για τα πνευματικά του, αλλά ούτε καν για άλλα, πού του έδιναν κάποια «κοσμική» χαρά. Ἡ «άρση» κάποιες φορές μπορεί να συμβεί χωρίς την ευθύνη του ανθρώπου, αλλά για παιδαγωγικό-πνευματικό λόγο, σε όσους το αντέχουν. Σε όσους έχουν αφήσει εντελώς τον εαυτό τους, στα χέρια του Θεού, προκειμένου να τους «σμιλέψει».
- πατέρα Ιάκωβε, κατανοούμε πως αίτιος του κακού είναι ο άνθρωπος που χάνει τη Χάρη του Θεού και ο όχι ο ίδιος Θεός. Σας ευχαριστούμε για άλλη μια φορά. Φθάνοντας στο τέλος τούτης της συνέντευξης, θα θέλαμε να δώσετε την ευχή σας στους αναγνώστες μας!
π.Ιάκωβος: Τελικά, ο αγώνας της ζωής είναι να μην διώχνουμε την χάρη αυτή του Θεού από μέσα μας, με την θέλησή μας. Με τα έργα μας και τις σκέψεις μας. Σε κάθε Θεία Λειτουργία το ζητούμε: «Υπέρ του ρυσθήναι ημάς από πάσης θλίψεως, οργής...». Στο βάπτισμα μας λάβαμε πλούσια την Χάρη, όπως και πολλά χαρίσματα από το άγιο Πνεύμα. Αυτά χρειάζεται εργασία και προσοχή να διατηρηθούν και να αυξηθούν.
Τελειώνουμε με μία νουθεσία του αγίου Μαξίμου: «Για εκείνον πού επαίρεται για την πράξη του, τον περιμένουν τα άτιμα πάθη, και εκείνον που υψηλοφρονεί για τη γνώση του, επιτρέπει η δίκαιη κρίση να κάνει λάθος στην αληθινή θεωρία".
___________________________________________________________ * Ο πανοσιολογιώτατος αρχιμανδρίτης Ιωάννης (Ιάκωβος) Κανάκης γεννήθηκε στην Αθήνα το 1975. Αφού ολοκλήρωσε εκεί τις εγκύκλιες σπουδές του εισήχθη και ολοκλήρωσε τις σπουδές του στη Θεολογική Σχολή του Εθνικού Καποδιστριακού Πανεπιστημίου Αθηνών, όπου στη συνέχεια παρακολούθησε και ολοκλήρωσε μεταπτυχιακές σπουδές, λαμβάνοντας δίπλωμα Ειδικεύσεως (master) στις Βιβλικές σπουδές. Το έτος 2017 περάτωσε με επιτυχία την διδακτορική του διατριβή στο ίδιο Πανεπιστήμιο. Χειροτονήθηκε διάκονος και ιερέας (αρχιμανδρίτης) από τον μακαριστό Μητροπολίτη Μεγάρων και Σαλαμίνος κυρό Βαρθολομαίο και το 2006 τοποθετήθηκε Πρωτοσύγκελλος στην Ιερά Μητρόπολη Γόρτυνος και Μεγαλοπόλεως από τον Μητροπολίτη και Καθηγητή του Καποδιστριακού Πανεπιστημίου Αθηνών Ιερεμία Φούντα.
