Print this page

Γνωμικό και φυσικό θέλημα.  

Συντάκτης  Μάι 24, 2020

 Αν θέλουμε να καταλάβουμε τους Πατέρες θα πρέπει απαραιτήτως να γνωρίζουμε τι είναι το γνωμικό και το φυσικό θέλημα.

Διαφορετικά δεν κινούμεθα στα πλαίσια της πατερικής θεολογία και απομακρυνόμαστε σε ορίζοντας πολύ διαφορετικούς.

Ο Θεός δημιούργησε τον  άνθρωπο, κατ᾽εικόνα και ομοίωσή Του. Όπως ο Ίδιος είναι μια μοναδική φύση με τρία πρόσωπα έτσι κατασκεύασε και τον άνθρωπο, μία φύση και εκατομμύρια υποστάσων. Η εικόνα του Θεού στον άνθρωπο είναι αυτή η μοναδική φύση, αυτή που προσέλαβε ο Υιός, οπως είχε προαιωνίως προγραμματίσει να προσλάβει. Το καθ' ομοίωση το πραγματοποιεί ο ίδιος ο άνθρωπος. Δηλαδή τα εκατομμύρια των υποστάσεων μπορουν να ακολουθήσουν την θέληση την ελευθερία και την ενέργεια αυτής της μίας φύσεως, αυθόρμητα εκούσια και ελεύθερα αποδεικνύοντας ετσι ότι ένας είναι ο άνθρωπος, ο οποίος αν και παρουσιάζει  πολλές υποστάσεις δεν παρουσιάζει όμως περισσοτερες από μία φύσεις.

Στ᾽αλήθεια τι έγινε στον άνθρωπο τον πλασμένο κατ᾽εικόνα και ομοίωση του Θεού; Πώς φτάσαμε από τον έναν άνθρωπο στους πολλούς, με διαφορετικές θελήσεις, ελευθερίες, σκέψεις και γενικά ενέργειες; Πώς φτάσαμε σ᾽ αυτό που ονομάζουμε πτώση;

Είναι αλήθεια ότι ο άνθρωπος είχε δύο ανισες δυνατότητες. Η Πρωτη και φυσικη του δυνατότητα ήταν να ακολουθήσει το θέλημα του Θεού. Με ποιό τρόπο θα πραγματοποιούσε ένα τέτοιο πράγμα; Εντελώς φυσικά και αυθόρμητα, δεν χρειαζότανε καμμία σκέψη και κανένα κόπο. Ως πρόσωπο θα έπρεπε να χρησιμοποιήσει τη φυσική θέληση, την φυσική ελευθερία, την φυσική σκέψη και γενικά την φυσική του ενέργεια, αυτό ακριβώς που έκαναν και ο πρωτος (προ της πτωσεως) και ο έσχατος Αδάμ[1], όπως είδαμε, αφου  δεν είναι δυνατον να υπάρξει αντίθεση μεταξύ φυσικού ανθρωπίνου και φυσικού Θεϊκού θελήματος και ο άνθρωπος ακολουθώντας το φυσικό του  θέλημα ακολουθει συναμα και το Θεϊκό.

  Ο πρώτος Αδάμ όμως προτίμησε να δοκιμασει και την δεύτερη δυνατοτητα, δηλαδή  την  ιδιοποίηση της φύσεως εκ μερους του πρόσωπου του. Τι σημαίνει όμως ιδιοποίηση της φύσεως;  Είναι αλήθεια ότι το πρόσωπο δεν έχει καμιά δική του θέληση σκέψη και γενικά ενέργεια ξεχωριστή από αυτή της φύσεως. Αλλά τι κάνουν ο Αδάμ και η Εύα; αρπάζουν αυτή την θέληση και γενικά την ενέργεια της ανθρωπίνης φύσεως, που είναι μία και κοινή για όλους, και της αλλάζουν την κίνηση. Ενώ αυτή βαδίζει εις τον Θεόν την στρέφουν αλλού.

Αυτό βέβαια δεν σημαίνει ότι το ανθρωπινο πρόσωπο απεκτησε ετσι δική του ενέργεια, απλώς ιδιοποιήθηκε, παρά φύσιν, δηλαδή με τρόπο μη φυσικό, την κοινή και μία ενέργεια της φύσεως,   επειδή δεν είναι φυσικό ένα τέτοιο πράγμα. Δηλαδή αντί να κινηθεί η φυση με φυσικό τρόπο  και χωρίς εξαναγκασμό προς τον Θεό, κινείται μη φυσικά, μακριά από Αυτόν την πηγή της ζωής περνωντας από την ύπαρξη κατα φύσιν στην ύπαρξη παρά φύσιν.

Για να καταλάβουμε καλύτερα αυτήν την ιδιοποίηση, ας χρησιμοποιήσουμε το παράδειγμα του αεροπλάνου. Ο Γιώργος και η Μαρία βρίσκονται μέσα στο αεροπλάνο. Αυτό κινείται προς έναν προορισμό. Ας υποθέσουμε  ότι, το αεροπλάνο είναι η ανθρωπίνη φύση  και ο Γιώργος με την Μαρία είναι ο Αδάμ με την Εύα, οι οποίοι εκφράζονται από την κίνηση του μέσου μέσα στο οποίο βρίσκονται. Είναι αυτονόητο ότι ο Γιώργος και η Μαρία δεν ένεργουν με δική τους κίνηση, επωφελουνται απλως απο την κίνηση του αεροπλάνου, το οποιο εδω αντιπροσωπεύει τη μοναδική ανθρωπίνη τους φύση. Ως κίνηση φανταστείτε όλη την ενέργεια της φύσεως στην πληρότητά της, δηλαδή την αισθητική, νοερά και αυτεξούσια. Ο προορισμός του αεροπλάνου είναι σαφής. Βαδίζει πρός τον Δημιουργό του, δια να τελειωθεί, γιατί έτσι είναι προορισμένο. Και κινείται αυθόρμητα, εκούσια χωρίς διαδικασια επιλογης, διαβουλευση και προγενέστερη απόφαση, γιατί η φύση είναι αυθόρμητη και οικειοθελης. Κατά συνέπεια  κινείται  ελεύθερα γιατί ο αυθορμητισμός δεν είναι αντιρροπος της ελευθερίας.

Ο Γιώργος και η Μαρία είναι ευτυχισμένοι: χαίρονται το ταξίδι που είναι ωραίο, απολαυστικό. Βιώνουν μεγαλεία: θέα υπέροχη, ανείπωτη τρυφή, γαλήνη χωρίς φόβους και κινδύνους. Βιώνουν με μία λέξη τον παράδεισο, τον "τόπο" όπου μένει ο Θεός. Ο Δημιουργός είναι μαζί τους, είναι ο ίδιος ο "τόπος" μεσα στον οποιο κινούνται,  Εκείνος τους αγαπάει και φροντίζει να αισθάνονται απόλυτα άνετοι.

Είναι προφανές ότι η κίνηση δεν είναι του Γιώργου και της Μαρίας ως προσώπων, μα του αεροπλάνου, (της φύσεως). Ο Γιώργος και η Μαρία δεν μπορούν να ένεργησουν αυτόνομα, γιατί δεν διαθέτουν άλλη φύση, εκτος απο αυτήν του αεροπλάνου. Αυτό δεν αποτελεί πρόβλημα γι᾽αυτούς ούτε συνιστα έλλειψη ελευθερίας, γιατί αυθόρμητα, εκούσια κι᾽αυτεξούσια το αεροπλάνο κινείται με τροπο  που εκφράζει απόλυτα την φυση τους.

Το αεροσκάφος είναι χαριτωμένο, ολόχρυσο, άνετο, αναπαυτικό και η θέα υπέροχη  μέσα κι᾽ έξω. Ευχαριστούν γι᾽αυτό τον δωρητή. Γιατί το αεροπλάνο τους επιτρέπει να υπάρχουν και να κινηθούν ελεύθερα. Η κίνηση του αεροπλάνου είναι μία και ίδια. Κατά συνέπεια ο Γιώργος και η Μαρία κινούνται με την ίδια κίνηση και προς την ίδια κατεύθυνση. Βλέπουν μια μόνη χώρα, αυτή του Δημιουργού, και αποκτούν μια κατανόηση, γιατί το αεροπλάνο διαθέτει και λογική κίνηση. Περιτριγυρισμένοι από την ομορφιά του σύμπαντος, την οποίαν θεωρούν και διαισθάνονται αυτό που ο Θεός δημιούργησε, πώς το δημιούργησε και γιατί το δημιούργησε. Μπορούν να δίνουν τα ονόματα στα δημιουργημένα όντα του κόσμου. Τα γνωρίζουν και συνεργάζονται με τον Θεό.

Συμβαίνει όμως ένα περίεργο φαινόμενο. Κάποιος “άλλος» περνά απ᾽έξω, καποιος λογισμος και λέει στην Μαρία: "Γιατι θα πρέπει να κάθεσαι και να χαίρεσαι το ταξίδι στο αεροπλάνο; Μπορείς να σηκωθείς να κάνεις αεροπειρατεία. Να στρέψεις το αεροπλάνο σε άλλη κατεύθυνση και να πας όπου εσύ θέλεις. Γιατί να βλέπεις μόνο αυτά που θέλει ο Θεός και να μην γίνεις κι᾽ εσυ σαν Εκείνον»; «Μα γιατί να απομακρυνθώ από Εκείνον, αφού τα πάντα τα παίρνω από Αυτόν»; απαντά η Μαρία. Και ο άλλος εξηγεί: «Άκουσέ με σήκω, πείσε  τον Γιώργο και κάντε μια αεροπειρατεία. Παρτε εσείς την κίνηση του αεροπλάνου, για να του αλλάξετε την κίνηση και να το  πάτε οπου επιθυμείτε». «Δηλαδή πού;» ρωτά η Μαρία «Το που», της απαντά, «θα το αποφασίσετε εσείς, γιατί αν κάνετε ένα τέτοιο πράγμα  θα γίνετε θεοί  εσύ και ο Γιώργος».

Η υπόδειξη άρεσε στην Μαρία. Έπεισε τον Γιώργο και μαζί πήγανε στο χειριστήριο. Αλλάξανε την τροχιά του αεροπλάνου. Η κατευθυνση ανήκε στο αεροσκάφος, όχι στο Γιώργο και Μαρία, αλλά  αυτοί κάνανε δικιά τους (ιδιοποιήθηκαν) την κίνηση του αεροπλάνου. Όταν όμως πραγματοποιήθηκε το σχέδιο, ο Γιώργος ήθελε να πάει αριστερά, αλλά η Μαρία δεξιά. Έτσι το αεροπλάνο “χωρίστηκε» σε δύο αεροπλάνα. Αυτό που πριν ήταν ένα έγινε δύο: ο Γιώργος είχε διαφορετική κατευθυνση από την Μαρία. Η κίνηση ήταν πάντα του αεροπλάνου, μα ο Γιώργος κι η Μαρια ιδιοποιήθηκαν την κίνηση που ανήκει στη φύση, κατακερματίζοντάς την  με αυτόν τον τρόπο:  δεν υπάρχει πια ένα αεροπλάνο. Οι δυό τους οδηγούν μεν το αεροπλάνο αλλά αυτό είναι κόκκινο για τον Γιώργο, κίτρινο για την Μαρία, με κατευθυνση προς τα δεξιά για τον Γιώργο, προς τα αριστερά για τη Μαρία και ουτω  καθεξής. Στα χέρια του Γιώργου και της Μαρίας το αεροσκάφος γνώρισε μόνο φθορά. Ο χρυσός και το φως του καλύφθηκαν από φτηνή μπογιά: Τα άφησαν χωρίς την στοργική συντήρηση του Δημιουργού, επειδή από Εκείνον ξέφυγαν μακριά και βήμα βήμα πλησιασαν στον θάνατο, στην αυτοκαταστροφή τους.

  Συμεραίνοντας μπορούμε να πούμε ότι, αν ο άνθρωπος ήταν μόνο φύση δεν θα υπήρχε δυνατότητα να αμαρτήσει, γιατί η φύση είναι φτιαγμένη έτσι, ώστε πάντα να ακολουθεί το θεϊκό θέλημα. Αλλά ο άνθρωπος δεν είναι μόνο φύση, έχει κι᾽ένα τρόπο υπάρξεως της φύσης του. Με άλλα λόγια τη φύση την χρησιμοποιεί ένα πρόσωπο, με δύο πιθανότητες. Ή να ακολουθήσει την κίνησή της, οπότε αυτή θα τον φέρει μέσα στον Θεό, ή να της αλλάξει κατεύθυνση. Ο άνθρωπος της πτώσεως διάλεξε την αλλαγή της κατεύθυνσης της φύσεώς του. Κατά συνέπεια κάθε πρόσωπο κάνοντας μία αεροπειρατεία  ιδιοποιείται τις κοινές ενέργειες της μίας ανθρωπίνης φύσεως, της αλλάζει κατεύθυνση την διασπά, δίνοντας προτίμηση στην κίνηση που ο ίδιος αποφασίζει να δώσει σε αυτήν. Τη κοινή ενέργεια της φύσεως την ονομάζουμε φυσική ενέργεια και φυσικό θέλημα. Ενώ την ιδιοποιημένη φυσική ενέργεια και θέλημα, τα ονομάζουμε, γνωμικό θέλημα, θέλημα δηλαδή και εκφραση του προσώπου, γιατί με το γνωμικό του θέλημα καθε πρόσωπο διακρινεται από τα αλλα προσωπα. [2]

 

 

[1] Α κορ 15,45

[2] Ορολογία του Μαξίμου του ομολογητού: βλέπε κεφάλαια θεολογικά και πολεμικά Πατερικαί εκδόσεις Γρηγόριος Παλαμάς Τόμος15 Α σελίδα 68. PG 91,53 c

Γεώργιος Καραλής

Ο Γεώργιος Ιωάννου Καραλής, γεννήθηκε στον Βόλο. Αν και ελκύστηκε από την θεολογία παιδιόθεν και υπήρξε μαθητής του αείμνηστου καθηγητού Ιωάννου Ρωμανίδου και του μοναχού Μάξιμου Λαυριώτου, σπούδασε Ιατρική και Χειρουργική στο Πανεπιστήμιο της Γένοβας και εξειδικεύθηκε στην πυρηνική ιατρική. Διετέλεσε επί πολλά χρόνια διευθυντής του ορθόδοξου περιοδικού Italia Ortodossa, εκδίδοντας πλήθος θεολογικών άρθρων και μεταφράζοντας Πατέρες της Εκκλησίας στα Ιταλικά.

Email Αυτή η διεύθυνση ηλεκτρονικού ταχυδρομείου προστατεύεται από τους αυτοματισμούς αποστολέων ανεπιθύμητων μηνυμάτων. Χρειάζεται να ενεργοποιήσετε τη JavaScript για να μπορέσετε να τη δείτε.